Το έργο με τίτλο Φθορισμός ακτίνων Χ και η εφαρμογή του στην ανάλυση βιολογικών υλικών από τον/τους δημιουργό/ούς Fragkia Ntiana-Maria διατίθεται με την άδεια Creative Commons Αναφορά Δημιουργού 4.0 Διεθνές
Βιβλιογραφική Αναφορά
Ντιάνα-Μαρία Φραγκιά, "Φθορισμός ακτίνων Χ και η εφαρμογή του στην ανάλυση βιολογικών υλικών", Μεταπτυχιακή Διατριβή, Σχολή Μηχανικών Ορυκτών Πόρων, Πολυτεχνείο Κρήτης, Χανιά, Ελλάς, 2025
https://doi.org/10.26233/heallink.tuc.104611
Η διπλωματική εργασία πραγματεύεται τις αρχές και εφαρμογές της τεχνικής του φθορισμού ακτίνων Χ (X-Ray Fluorescence, XRF) για την ανάλυση βιολογικών υλικών. Αρχικά ξεκινά με μια εκτενή ανασκόπηση των βασικών χαρακτηριστικών της ακτινοβολίας Χ, της ιστορικής της ανακάλυψης και των θεμελιωδών φυσικών αρχών που διέπουν τη γέννηση και αλληλεπίδρασή της με την ύλη. Περιγράφονται οι μηχανισμοί παραγωγής ακτίνων Χ, οι τύποι ανιχνευτών και οι βασικές αρχές απορρόφησης και σκέδασης. Η εργασία στη συνέχεια επικεντρώνεται στη μεθοδολογία του XRF, αναλύοντας τόσο τις κύριες εκδοχές του —τη φασματοσκοπία ενεργειακής διασποράς (EDXRF) και την ολικήανάκλαση ακτίνων Χ (TXRF)— όσο και τις πιο εξειδικευμένες παραλλαγές όπως η μικρο-XRF και η χρήση ακτινοβολίας συγχροτρόνου (SR-XRF). Συγκρίνονται τα πλεονεκτήματα και οι περιορισμοί κάθε προσέγγισης, ιδιαίτερα σε σχέση με τις ανάγκες ανάλυσης βιολογικών δειγμάτων, όπου η μη καταστροφική ανίχνευση ιχνοστοιχείων σε πολύ μικρές συγκεντρώσεις είναι κρίσιμη για τη διάγνωση κλινικών καταστάσεων και την έρευνα παθοφυσιολογικών μηχανισμών. Παρουσιάζεται σύγκριση του XRF με άλλες σύγχρονες αναλυτικές τεχνικές, όπως η φασματοσκοπία μάζας με πλάσμα (ICP-MS), η φασματοσκοπία εκπομπής ICP-AES, το SEM-EDS, το XRD και η Raman, αναδεικνύοντας τις περιοχές στις οποίες το XRF υπερτερεί αλλά και τα μειωνεκτήματα της τεχνικής σε σχέση με τις άλλες τεχνικές ανάλυσης.Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στη συμπληρωματικότητα αυτών των τεχνικών ανάλυσης και στη σημασία ενός πολυπαραμετρικού σχεδιασμού για αξιόπιστη στοιχειακή ανάλυση. Η εργασία , καθώς αποτελεί μια βιβλιογραφική ανασκόπηση των τεχνικών ανάλυσης, παρουσιάζει ενδεικτικές μελέτες περίπτωσης (case studies) χρήσης του XRF σε βιολογικά δείγματα όπως πέτρες νεφρών και χολής, μαλλιά, νύχια, δόντια, οστά, αλλά και παθολογικούς ιστούς (π.χ. όγκοι). Περιγράφεται επίσης η χρήση της SR-XRF για χαρτογράφηση ιχνοστοιχείων σε ιστολογικά παρασκευάσματα, με παραδείγματα όπως η διάγνωση της νόσου Wilson μέσω προσδιορισμού χαλκού στο ήπαρ, καθώς και η ανάλυσηστοιχειακής διανομής σε καρκινικούς ιστούς. Τέλος, συζητούνται οι προοπτικές της τεχνικής και οι προτεινόμενες βελτιώσεις για περαιτέρω ενίσχυση της ευαισθησίας και της χωρικής ανάλυσης, με στόχο τη μεγαλύτερη αξιοπιστία στη διάγνωση και την πρόοδο της βιοϊατρικής έρευνας. Τέλος η εργασία αναδεικνύει τη σημασία του XRF (πάντα κατά περίπτωση) ως μιας μη επεμβατικής, ευέλικτης και ισχυρής αναλυτικής τεχνικής που μπορεί να συμβάλει καθοριστικά στην κατανόηση και τη διαχείριση παθολογικών καταστάσεων, αλλά και στη διασφάλιση της δημόσιας υγείας μέσα από την ανάλυση ιχνοστοιχείων σε βιολογικά υλικά.