Η έννοια της δικαιοσύνης έχει διπλή σημασία: 1. Επισημαίνει την ενάσκηση και απονομή του δικαίου, την πρακτική επιβολή του τελευταίου ως κρατικού θεσμού και δραστηριότητας. 2. Είναι μια έννοια της ηθικής φιλοσοφίας και της ηθικής συνείδησης, η οποία συνδέεται επίσης με την πολιτική και την δικαιική συνείδηση. Αφορά το «δέον» και συνδέεται με τις ιστορικά μεταβαλλόμενες αντιλήψεις περί ουσίας του ανθρώπου και περί των αναφαίρετων δικαιωμάτων του. Υπονοεί την αξίωση να ανταποκρίνεται η κοινωνική θέση ορισμένου ατόμου είτε ομάδας (τάξης) στον πρακτικό ρόλο που διαδραματίζουν στη ζωή της κοινωνίας, να υπάρχει αντιστοιχία μεταξύ συνειδητοποιούμενων αναγκών (συμφερόντων) και δυνατοτήτων ικανοποίησής τους, μεταξύ δικαιωμάτων και υποχρεώσεων, μεταξύ εργασίας και ανταμοιβής, μεταξύ εγκλήματος και τιμωρίας, μεταξύ συνεισφοράς των ανθρώπων και κοινωνικής αναγνώρισης της. Η αναντιστοιχία μεταξύ των παραπάνω θεωρείται στα πλαίσια της ηθικής συνείδησης ως αδικία. Στην παρούσα ανακοίνωση θα αναφερθούμε εμφατικά στην δεύτερη σημασία του όρου (βλ. και Πατέλη 1994-95: Δίκαιο, δικαιοσύνη, δικαίωμα, κ.ά.).Η διακρίβωση της έννοιας της δικαιοσύνης και της σημασίας της από την άποψη των προοπτικών της ανθρωπότητας, προϋποθέτει την εξέταση της δομής και της ιστορίας της κοινωνίας ως ολότητας (Βαζιούλιν 2004,σσ.73-97). Προϋποθέτει επίσης την διαλεκτική εξέταση της σχέσης της κοινωνικής συνείδησης με το κοινωνικό είναι, δηλ. της σχέσης του ανθρώπου ως συνειδητού όντος με τους αντικειμενικούς όρους της ύπαρξής του, αλλά και της αλληλεπίδρασης ηθικής, πολιτικής και δικαίου (αυτόθι, σσ.229-293).